Malcolm neemt afscheid van: JP Van

Ik heb JP Van voor het eerst ontmoet in 1988. Tijdens een bezoek aan vrienden in Halle werd ik attent gemaakt op zijn winkeltje in het centrum. Ik kocht er meteen een plaat, meer bepaald de 12” 'No tears' van Tuxedomoon, voor maar liefst 140 Belgische frank, oftewel 3,5 euro.  In mijn ogen een meesterwerk dat in geen enkele serieuze DJ-set mag ontbreken, maar dat volstond niet om me een goedkeurende blik op te leveren. JP Van had toen al lang afstand genomen van de 80s en had zich opgeworpen als de primaire profeet van de enige echte 60s garagerock en mod beats.

Een jaar eerder had JP Van het label Boom! Records opgericht, maar dat was niet zijn eerste  wapenfeit. Zelfs in mijn eigen stad weten weinig mensen dit nog, maar in 1985 richtte JP niet enkel in Halle een tweedehandsplatenwinkel op. Er was ook een winkel in de Parijsstraat in Leuven, waarvoor JP in zee ging met Jozef Vandeput, bij mijn stadsgenoten gekend als 'De Joz'. Beide winkels droegen de naam '007 Records', maar na enkele jaren heeft Joz zijn partner uitgekocht en de naam van de winkel veranderd in 'Sax', tot nader order nog steeds het enige privébedrijf waarvoor ik ooit heb gewerkt.

Boom! Records was meer dan een poging de door JP geliefde gitaarmuziek een nieuw élan te geven of jonge bands die nergens anders aan de bak kwamen een verzamelplaats te geven. Het was natuurlijk ook JP's vluchtweg uit de harde economie en de verplichting ergens een echte job te zoeken. Hij heeft er wel wat kritiek voor gekregen, vooral omdat hij al die jonge muzikanten contracten liet tekenen waardoor ze afstand deden van hun publishing rights. Het gevolg was dat JP alle royalties opstreek die uit de verkoop van de platen voortvloeiden. Het werd hem vergeven, niet enkel omdat er meestal toch niet veel royalties te verdelen vielen, maar ook omdat hij als onvermoeibare talent scout de Belgische jeugdhuizen bleef afschuimen om totaal onbekende jongetjes een kans te bieden hun werk op vinyl te vereeuwigen.

Veel artiesten die op Boom! een eerste en soms ook laatste thuisbasis vonden, waren of werden uiteindelijk goede vrienden. Aangezien de focus vooral op een revival van de sound van de 60s lag,  was de kans op grensverleggende vernieuwing in de uitgebrachte muziek bijzonder klein, maar dat werd gecompenseerd door het enthousiasme waarmee al die muzikanten zich rond hem verzamelden. Hij was de spilfiguur van een scene die nooit de hitparades heeft beheerst en nooit de grote zalen van het land heeft gevuld, maar die wel honderden muzikanten en hun soms nog kleinere publiek de simpele vreugde heeft bezorgd muziek te kunnen spelen of beluisteren.

JP heeft nooit over een groot budget kunnen beschikken, maar daar ging hij creatief mee om. Zo bezocht hij ooit Studio Brussel met een nieuwe cd waarop hij met een stift een song had aangeduid. Dat was dan de single. Een echte single was er niet, want het kostte te veel dat ook nog eens te laten persen. Het was hem ook nooit echt om het geld te doen. Hij verkoos de onafhankelijkheid boven het grote succes. Velen hebben dit al over zichzelf beweerd, maar hij heeft die uitspraak gedurende heel zijn leven hardgemaakt.

Het was ook die ingesteldheid die hem ertoe kon bewegen met mij om te gaan. Mijn zeker toen nog zeer fanatieke trouw aan alle verschijningsvormen van punk kon hij niet volgen, maar hij heeft me altijd gerespecteerd en beschouwd als een strijdmakker in de tegendraadsheid. Niet dat ik aan zijn street credibility kon tippen, natuurlijk. Ik heb nooit in de gevangenis gezeten.

Misschien is dat wel het ergste aan het overlijden van een boeiende mens. Niet alleen moeten we het in de toekomst zonder hem stellen, maar met hem verdwijnen ook veel verhalen die hij niet langer kan vertellen en die wij, met ons zwakke collectieve geheugen, wel eens zouden kunnen vergeten. En verhalen waren er genoeg. JP was iemand die de confrontatie niet uit de weg ging. Ik heb daarnet al een tipje van de sluier gelicht.

Het bericht van zijn overlijden heeft zelfs de website van de VRT bereikt [1], waar hij wordt omschreven als “oprichter van het legendarische Boom!records”, wat op zich klopt maar hem eigenlijk niet de eer bewijst die hij verdient. Voor mij is JP in eerste instantie geen producer, gitarist of platenbaas, maar voor eeuwig de man die in zijn eentje probeerde Halle te redden van de dictatuur.

Halle is een goed voorbeeld van ons zwakke collectieve geheugen. Halle is eigenlijk op geen enkel vlak een stad met een grote reputatie in dit land. Er is geen sprake van een grote voetbalploeg, een buitenlandse toeristen lokkend monument of een jaarlijks te herdenken bloederige veldslag. Er zijn wel een paar bekende Hallenaren [2], maar eigenlijk hebben die weinig met het leven in de stad zelf te maken.

We mogen echter niet vergeten dat Halle in de jaren '80 en '90 een echte politiestaat, nu ja, politiestad was. Nergens in heel het land werden jongeren meer gecriminaliseerd en initatiefnemers meer tegengewerkt dan in dit deprimerende provinciestadje. Wie denkt zelf straffe verhalen te kennen, kan beter nog enkele alinea's voortlezen.

Dit is de stad waar de toenmalige burgemeester politieagenten na hun uren gemeenteraadsleden van de oppositie liet schaduwen en waar de ouders van een aan kanker gestorven jongeman tijdens een benefietconcert voor kankeronderzoek door de politie in de combi zijn gesmeten omdat de muziek te luid stond en ze dus voor overlast zorgden. Daar kwam trouwens protest op, meer bepaald van de schepen van Cultuur. Hij was echter geen lid van de CVP-fractie en werd dus ook opgepakt. JP Van  kreeg het echter harder te verduren.

Een namiddag in het begin van de jaren '90 stapten drie agenten van de lokale politie zijn winkel binnen. Ze maakten hem duidelijk dat ze zijn kleinschalige concerten in cafeetjes beu waren. Hij moest stoppen met al die jongeren de gelegenheid te bieden van de van hen verwachte trouw aan het gezag af te wijken. Als hij niet zou stoppen, zou hij daar spijt van krijgen. JP maakte hem duidelijk dat hij niet van plan was zich door hen te laten afschrikken. Het drietal was echter bereid hun dreigementen uit te voeren. Een minuut later lag JP bloedend op de grond en regende het matrakslagen op zijn hele lichaam. Nog een paar minuten later werd hij geboeid afgevoerd en opgesloten. De aanklacht luidde dat hij de politieagenten had aangevallen met een stok en dat ze zich enkel hadden verdedigd. Eens in de gevangenis heeft hij het geluk gehad op een scrupuleuze onderzoeksrechter te stoten die bereid was ook zijn versie van de feiten na te gaan. Natuurlijk heeft hij niet enkel dankzij die brave man een jarenlange effectieve celstraf kunnen ontlopen. Dat ligt ook aan de agenten in kwestie, die zich zo zelfzeker voelden dat ze niet de moeite hadden genomen met elkaar een eensluidend verhaal af te spreken. Nog eigenaardiger werd het toen in heel de winkel nergens een stok werd gevonden waarmee eventueel agenten konden worden aangevallen. Enfin, JP is vrijgelaten en de drie aanhangers van het totalitarisme mochten het op hun beurt in Vorst-Berkendael gaan uitleggen.

Dat is het verhaal dat ik nooit zal vergeten. De politie van Halle mag me overigens gerust aanklagen voor laster. Op die manier komt het ook nog eens in de nationale pers. Maar dergelijke verhalen mogen ons natuurlijk niet blind maken voor de muziek zelf.

De catalogus van Boom! Records is zeer uitgebreid, maar als ik zelf nog een vergeten parel mag aanbevelen, is dat het titelloze debuut van The Japs uit 1991 [3]. Voor oningewijden een mooie introductie, voor oudgedienden een al even mooie herontdekking.

Jean-Pol Van Haesendonck is overleden op 18 januari 2018. Ik had hem al meer dan een jaar niet meer gezien, maar toch zal ik hem missen.

--------------------
[1] Kijk hier zelf maar.
[2] Ironisch genoeg zijn de bekendsten net artiesten die muziek produceren waar JP niets mee te maken wilde hebben, zoals Koen en Kris Wauters (van Clouseau, voor zover u het niet meer zou weten), Peter van Laet (van Mama's Jasje), Yves Segers (van Toast, wat u hopelijk niet meer weet) en Wim Soutaer (ooit nog finalist in Idool, wat niemand meer zou mogen weten).
[3] Het catalogusnummer is Boom! 40, voor wie er iets aan heeft. Volgens Discogs draagt de cd overigens de titel 'Powerpunkhoodoos', maar dat klopt gewoon niet.